Γιώργος Βέης : Μετάξι στον κήπο

Οκόσων όψις ακοή  μάθησις, ταύτα εγώ προτιμέω
                                                                                                 Ηράκλειτος
απομάγευση τοπίου ίσον θάνατος

Σήμερα το πτερόεν φιλοξενεί τον γνωστό ποιητή και λογοτέχνη  Γ ι ώ ρ γ ο   Β έ η.  Δημοσιεύουμε ποιήματά του  από την τελευταία του  συλλογή:  Mετάξι στον κήπο, εκδόσεις ύψιλον/βιβλία 2010.

Ο  Γ. Β.  έχει εκδόσει δέκα ποιητικές συλλογές  (1970-2008). Ανάμεσά τους, η συλλογή  Λεπτομέρειες κόσμων  κέρδισε  το Βραβείο «Λάμπρος Πορφύρας» της Ακαδημίας Αθηνών το 2008.

Έχει επίσης εκδόσει οκτώ ταξιδιωτικά. Το βιβλίο Ασία , Ασία: Σινικές και άλλες μαρτυρίες, Κέδρος,1999 και 2000, κέρδισε το Κρατικό  Βραβείο 2000, και αρκετές μεταφράσεις.

Eίναι πρέσβυς της Ελλάδας στην Ινδονησία.

. . . . . . . .

Έχω την εντύπωση ότι ο Γ. Β.  και σ’ αυτή τη συλλογή, και μ’ έναν  ιδιαίτερα  εσωτερικό τρόπο, κινείται ανάμεσα στην εφιαλτική  πραγματικότητα και στην μαγεία του τοπίου – ζωής. Αυτό, σε πρώτο πλάνο, και με τον τρόπο που εκφράζεται, μοιάζει να είναι αντιφατικό και συχνά παράδοξο.

Στιγμές μάλιστα, το πήγαιν’-έλα ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως, γίνεται αξεδιάλυτο, ωσάν να ήσαν και τα δυο, ένα σώμα. Η ταχύτητα δε της εναλλαγής νοημάτων αλλά κυρίως αποχρώσεων, καθώς και τα διαφορετικά επίπεδα προσέγγισης, καθιστούν αυτή την ποίηση κάθε άλλο παρά ευκολοδιάβατη.

Όμως, αυτά έχει το «αγγελικό και μαύρο, φως», του Σεφέρη, το ίδιο συμβαίνει και με τον «ήλιο κυκλοδίωκτο» του Ανδρέα Κάλβου και πάνω απ’ όλα αυτό μας διδάσκει με την «κυκλοθυμία» του Λόγου του ο Ηράκλειτος.

Μήπως τελικά δεν πρόκειται για αντιφάσεις και για αντίθετες  έννοιες, αλλά για αλληλοσυμπληρούμενες δυνάμεις; Το  ποίημα της συλλογής,  «Εκείνη η λίμνη» (σελ. 11) σηματοδοτεί έντονα αυτή την συλλογιστική.

Σε ό,τι αφορά τα λιγοστά ερωτικά ποιήματα, αν και το ερωτικό στοιχείο με την ευρύτερη αλλά και την εγγύτερη αίσθηση είναι σχεδόν διάχυτο, μοιάζουν λιγότερο πολύπλευρα και πολυπρισματικά, για ν’ αποκτήσουν μια λιτή απογύμνωση (δες «Ιπταμένων δικαίωμα»  σελ. 45, και «Οι βεβαιότητες των μετοίκων», σελ. 32).

Τέλος,  ευχόμαστε το μετάξι του  κήπου ν’ απλωθεί λίγο-λίγο παντού γύρω μας κι εντός μας,  έτσι ώστε να μην σκοτώνουμε την μαγεία του τοπίου-ζωής, να μην τα …απομαγεύουμε!

Β α σ ι λ ι κ ή   Φ ρ ά γ κ ο υ

Henri Rousseau : Sorpresa

(Λεπτομέρεια)

ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ

Ας κάνουμε το παν να ξεμπερδέψουμε
εγκαίρως όλες τις κλωστές
τις σκευωρίες του χαμένου χρόνου
να ξεπλύνουμε καλά καλά
το παρόν από τα σκουπίδια της σκέψης

έξω φυσάει δυνατά Οδύσσεια

κι έχουμε πιεί τόσο πολύ
κι έχουμε πει τόσα πολλά για τον άνεμο
που φέρνει έλεος και στοργή
παντού μέσα στα ερείπια αυτού του κόσμου
ίσως τώρα να μας πάρει μαζί του
χωρίς επιστροφή χωρίς αστέρια

μόνο όχι άλλο εδώ
μόνο όχι άλλο εδώ

ARS POETICA

Οι στάλες
στα πέταλα της πρώιμης άνοιξης
σχηματίζουν πάλι το μονόγραμμά μας.

Πάχνη παλίμψηστη.

Στο μπαλκονάκι
με θέα τον διαλογισμό
πέντε το απόγευμα,
σαν από πολύ παλιά άρωμα γιασεμιού ελαφρύ
διακριτικό
πανίσχυρο όμως
σε πάει όπου θέλει αυτό

αναχώρηση

επιστροφή

αναχώρηση

επιστροφή

ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ     

(μεταξύ Ορχομενού και Αθήνας)

Αν, επιστρέφοντας  στο σπίτι από μίαν αποτυχημένη
εκδρομή, νιώσουμε κάποιον ανάμεσά μας
να αιωρείται συνέχεια από τις ανάσες μας
καθώς θα περπατάμε χέρι χέρι
θα τον φιλήσουμε κι αυτόν στο στόμα
ή μήπως θα τον σκοτώσουμε;

Μα είσαι ήδη στον ουρανό, δίπλα μου
δηλαδή στην απέναντι γωνία,
σε έχω δει πίσω από τις ανταύγειες
της προσωρινής μεταμόρφωσης σε νερό
σε βροχή που έρχεται από το χάος

(Άλλοτε εσύ την περίμενες, την έλεγες ευλογία)

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

Επειδή κάθε δευτερόλεπτο μετράει
πρέπει τώρα ν’ αρχίσουμε να γράφουμε
όλο και περισσότερα ποιήματα
για να καθαρίσουμε το τοπίο
από τον τρόμο, την απειλή και τον θάνατο
πρέπει τώρα να εξορκίσουμε τους εφιάλτες
που κρύβονται ακόμη μέσα στην ελευθερία
έτοιμοι να μας πιούν όλο το αίμα
κι επειδή όποιος σήμερα ξεχαστεί μέσα στον εαυτό του
θα είναι αύριο λησμονιά και στάχτη
πρέπει τώρα να μάθει τι θα πει εχθρός και αδικία
διότι η πραγματικότητα δεν γίνεται κατανοητή
χωρίς την κατανόηση της αθλιότητας και της απελπισίας
κι επειδή κάθε δευτερόλεπτο μετράει
πρέπει από τώρα να πάμε στο σχολείο της φαντασίας
για να σώσουμε ξανά τα όνειρα.

ΤΟ ΤΡΙΠΛΟ ΣΟΝΕΤΟ ΤΗΣ ΕΑΡΙΝΗΣ ΙΣΗΜΕΡΙΑΣ

III

Θα δώσει αξία στ’ όνειρο και ζωή στο γράμμα;
Πάνω από τα πεύκα, πάνω απ’ τη ρεματιά τώρα
γέρνει το παρελθόν, όπως ακριβώς θα το θέλαμε∙
μήπως θ’ αλλάξει επιτέλους τα ονόματά μας;

Απομάγευση τοπίου ίσον θάνατος, πληγές
κλείνουν, οι βελόνες, οι λεύκες, τα πικρά τα χόρτα
συμφωνούν μαζί μας, λέξεις από σελήνη χρυσές
ίπτανται, σιγή γεννάει η μεταφυσική μας

σύντροφοι το μέλι, η αλήθεια του αέρα,
επιστατεί εδώ  η μαντική άκου, πέταλα
πέτρες ανοίγουν στη μέση, όχι με φαντασία

αλλά με εξαίσιο χάδι, δωρεά τιμία
της άνοιξης δηλαδή τρομερή αλκή, η ίρις
σαν έρωτας που ρίζωσε στου μυαλού σου την κοίτη.

ΕΚΕΙΝΗ Η ΛΙΜΝΗ

Όπως το μηδενικό βάρος του ουσιώδους
η μουσική δηλαδή από το φλάουτο
του δόκιμου μοναχού
έτσι ακριβώς και το μήνυμα φτάνει από εκεί
που δεν το περιμένουμε
χωρίς μεσάζοντες
χωρίς φιλοφρονήσεις μιας ασήμαντης ρητορείας

όχι τόσο διφορούμενο ή δυσνόητο

αλλά ξαφνικά δικό μας
σαν το σκοτάδι
που δεν μπορούμε βέβαια να το πούμε
ούτε καν να το δείξουμε
λες και είναι κλεμμένο διαμάντι
ατίμωση ή έκλαμψη

θα ενωθεί όπου νά’ ναι με τα χρώματα του φθινοπώρου.

IΠΤΑΜΕΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑ

Την ψάχνει,
όλο κοντά της τριγυρίζει
και σπάει κάθε τόσο τα μούτρα  του
σαν τον Θησέα χωρίς την Αριάδνη του
δεν μπορεί να την ξεχωρίσει
όσο κι αν προσπαθεί
γιατί εκείνη ξέρει να κρύβεται καλά
στο φως του μεσημεριού
ίσως γι’ αυτό θα ονειρευτεί σε λίγο
ότι είναι κι αυτός πέρδικα
που θέλει να πετάξει,
να σωθεί μες στον αέρα.

Γ   ι   ώ   ρ   γ   ο   ς       Β   έ   η   ς

L u z   C a s a l 

Piensa en mi

11 Σεπτεμβρίου, 2011 | Categories: ΒΕΗΣ (ΓΙΩΡΓΟΣ), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΕΡΩΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΦΡΑΓΚΟΥ ( ΒΑΣΙΛΙΚΗ) | 6 Σχόλια

Ρουμί –ο Στροβιλιζόμενος Ποιητής

Τ Ζ Ε Λ Α Λ Α Ν Τ Ι Ν      Ρ Ο Υ Μ Ι

جلال‌الدین محمد رومی

Πέρσης μυστικός ποιητής (1207-1273)

                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Ο Μελβάνα Τζελαλαντίν Μωχαμέντ Μπαλκί, γεννήθηκε το 1207  στην  Περσία και συγκεκριμένα στο Χορασάν,  στα σύνορα  της Περσίας και  του σημερινού Αφγανιστάν. Ανήκε σε μια οικογένεια μορφωμένων θεολόγων  η οποία  για ν’ αποφύγει  τις επιδρομές των Μογγόλων, εγκατέλειψε την Περσία  και ύστερα  από περιπλάνηση ετών, κατέληξε  στο Ικόνιο της Μικράς Ασίας στην χώρα των Ρουμ.  Από εκεί αργότερα  πήρε και το όνομα  Ρουμί.

Το 1231 πέθανε ο πατέρας του και ο Ρουμί τον διαδέχθηκε ως καθηγητής θεολογίας στο ιεροδιδασκαλείο (μεντερσέ) του Ικονίου. Στα 24 χρόνια του, ήταν ήδη φημισμένος. Γλωσσομαθής  μελετάει  τα  εβραϊκά ,τα ελληνικά  και τα αραβικά  κείμενα, σχολιάζει τους Έλληνες φιλοσόφους και μυείται στις μυστικές διδασκαλίες των σούφι , μια εσωτεριστική  έκφραση του ισλαμισμού. Ταυτόχρονα πρόκειται για έναν σπουδαίο μαθηματικό και αστρονόμο. Σύντομα γίνεται ο πνευματικός οδηγών χιλιάδων ανθρώπων που τον αποκαλούν Μελβάνα (δάσκαλο).

Ωστόσο ο Ρουμί δεν είναι ικανοποιημένος από την ζωή του. Σαν αληθινός σούφι που θέλει να είναι , του λείπει το αληθινό βίωμα της ένωσης με   τον Αγαπημένο, δηλαδή με τον Θεό.  Μέχρι τώρα το δίδασκε, αλλά ο ίδιος δεν το είχε γευτεί. Η αγάπη για  ένα αληθινό σούφι , δεν μένει στα λόγια –αντίθετα είναι εμπειρία θανάτου, θανάτου δηλαδή του εγώ. Το λιώσιμο της καρδιάς  μέσα στην  Αγάπη, σημαίνει  το τέλος της προσκόλλησης στην κοινωνία, στη  φήμη, στις επιφανειακές σχέσεις.

Παραθέτουμε ένα ποίημα  που έγραψε ο Ρουμί  μετά την γνωριμία του με τον Σαμς (βλ. πιο κάτω)  και που υμνεί  φλογερά αυτόν τον θάνατο του εγώ που αναφέραμε.

Θ ά ν α τ ο ς   μ ε ς   σ τ η ν   Α γ ά π η

Να πεθάνεις! Να πεθάνεις!
Να πεθάνεις μες στην αγάπη!
Αν πεθάνεις μες στην αγάπη
η  ψυχή σου θα αναγεννηθεί.

Πέθανε!  Πέθανε!
Μη φοβάσαι το θάνατο
αυτών που γνωρίζεις.
Αν πεθάνεις στο πρόσκαιρο
θα ζήσεις στο άχρονο.

Πέθανε!  Πέθανε!
Σπάσε τις αλυσίδες
που σε κρατούν δέσμιο
στον κόσμο της εξάρτησης.

Πέθανε! Πέθανε!
Αποχαιρέτα τον θνητό σου εαυτό
για να γίνεις αιώνιος.

Πέθανε!  Πέθανε!
Βγες απ’ αυτό το σύννεφο.
Αν ξεγλιστρήσεις από το σύννεφο
θα γίνεις η λαμπρή σελήνη.

Πέθανε! Πέθανε!
Άφησε πίσω σου τη βοή και την αντάρα
των εγκόσμιων υποθέσεων.
Μες στη σιγή της αγάπης
θα ανακαλύψεις τη σπίθα της ζωής.

Απόδοση   Τ ό ν ι α   Κ ο β α λ έ ν κ ο

[Από τα  Ερωτικά ποιήματα του Ρουμί, επιμέλεια Deepark Chopra, εκδόσεις  Π. Ασημάκης, 2000.]

Σ’ αυτήν λοιπόν  τη στιγμή της αγωνίας του, εμφανίζεται ο άνθρωπος που θα του υλοποιήσει αυτή την δίψα  για Ένωση. Πρόκειται για τον Σαμς, έναν  δερβίση από την Ταυρίδα. Ο Ρουμί παρατάει την θέση του στο διδασκαλείο, τους μαθητές του, την οικογένειά του και τον ακολουθεί.   Ο Ρουμί πλέον, δεν είναι εκείνος που ήταν. Αρχίζει ο εσωτερικός στρόβιλος που αργότερα θα εκφραστεί και εξωτερικά. Γίνεται η σκιά του Σαμς και δεν ζει ,παρά μόνο γι’ αυτόν μεθώντας με κρασί  και με τρελό έρωτα για τον Αγαπημένο.

Ανήσυχοι οι μαθητές του για την «κατάντια» του δασκάλου τους και έχοντας ζήλεια και φθόνο για τον Σαμς που τους τον έκλεψε, φροντίζουν να εξαφανίσουν τον τελευταίο από το Ικόνιο. Ο Ρουμί τον ψάχνει απελπισμένος παντού και αφού δεν τον βρίσκει, πέφτει  σε βαθιά μελαγχολία. Οι μαθητές του και οι γιοί του φροντίζουν να του τον ξαναφέρουν πίσω, αλλά σύντομα, το 1247, τον εξαφανίζουν, αυτή την φορά οριστικά.

Αυτό ήταν! Ο Ρουμί από θεολόγος μεταμορφώνεται σε στροβιλιζόμενο ποιητή. Καλεί  μουσικούς στο σπίτι του και με αυτοσχεδιασμούς αλλά και  δικές του συνθέσεις, κάτω από τους ήχους του καλαμένιου αυλού  (νέϊ)  και άλλων μουσικών οργάνων της Ανατολής, ο Ρουμί γράφει ακατάπαυστα χιλιάδες τετράστιχα (ρουμπαγιάτ) αφιερωμένα στον Αγαπημένο και τα τραγουδάει με  τους άλλους,  χορεύοντας ασταμάτητα στροβιλιζόμενος. Απ’ αυτόν  αργότερα γεννήθηκε το τάγμα των στροβιλιζόμενων Δερβίσηδων.

Το Ντιβάν-Σαμς-ι-Ταμπριζ (συλλογή ποιημάτων για τον Σαμς από την Ταυρίδα),  είναι ένα κολοσσιαίο έργο που αποτελείται από χιλιάδες στίχους. Πολύ μικρό μέρος απ’ αυτούς έχει μεταφραστεί. Φυσικά, τα ρουμπαγιάτ αυτά γραφόντουσαν όπως είπαμε σε κατάσταση μέθης και έκστασης.  Λέγεται ότι ο Ρουμί  στροβιλιζότανε μερόνυχτα ολόκληρα όπως οι πλανήτες γύρω από τον εαυτό τους, γύρω από τον ήλιο. Λίγο λίγο ο Ρουμί συνήλθε διότι όπως έλεγε ο ίδιος, ενώθηκε πλέον με τον Αγαπημένο.

Ο Τζελαλαντίν  Ρουμί πέθανε στις 18 Δεκεμβρίου του 1273,  μια παγωμένη αυγή, την « αυγή του θανάτου» , όπως ο ίδιος πρόλαβε να την ονομάσει.

Παραθέτουμε ποιήματα του Ρουμί από τη συλλογή  Ντιβάν-Σαμς-ι-Ταμπριζ  και από άλλες συλλογές .

– Β.  Φ.

Σημείωση του Σ. Η. :  Ο Ρουμί θεωρούσε ότι το πνεύμα ακολουθεί μια εξελικτική διαδικασία, μέσω της οποίας πλησιάζει όλο και περισσότερο τον Θεό· αλλά και κάθε μορφή ύλης στο Σύμπαν υπακούει στον ίδιο νόμο,  εξαιτίας μιας ενόρμησης, της «αγάπης»,  και καθώς εξελίσσεται, αποζητά την επιστροφή στη  θεϊκή πηγή, τη  συμπαντική ψυχή  από την  οποία προέρχεται. 

. . . . . . . .

 Παραδοσιακή Περσική Τέχνη

. . . . . . . .

Είμαι τόσο μεθυσμένος
που δεν ξέρω ούτε από πού μπαίνω
ούτε από πού να βγω.
Έχασα τη γη, το φεγγάρι και τον ουρανό.
Μη μου βάζης άλλο κρασί στο κύπελλο,
ρίξε το κατευθείαν στο στόμα μου,
γιατί δεν ξέρω πια  ούτε πού είναι το στόμα μου.

. . . . . . . .

Δίχως αγάπη
όλη η λατρεία είναι ένα ασήκωτο βάρος,
ο χορός  αγγαρεία,
η μουσική σκέτος θόρυβος.
Ναι, όλη  η  βροχή τ’ ουρανού πέφτει στη θάλασσα
μα δίχως αγάπη
ούτε μια σταγόνα δεν γίνεται μαργαριτάρι.

. . . . . . . .

Μη μένεις κοντά σε θλιμμένο άνθρωπο.
Στάσου κοντά σ’ αυτούς που έχουν χάρη και μεγάλη καρδιά.
Όταν μπαίνης  σ ’έναν όμορφο  κήπο
μην χάνης τον καιρό σου με τ’ αγριόχορτα.
Μείνε κοντά στο γιασεμί και στον νάρκισσο.

. . . . . . . .

Μη σκέφτεσαι.
Μη χάνεσαι στις σκέψεις σου.
Οι σκέψεις σου είναι ένα πέπλο στο πρόσωπο του φεγγαριού.
Το φεγγάρι αυτό είναι η καρδιά σου
κι οι σκέψεις την σκεπάζουν.
Διώξτες λοιπόν
άφησέ τες να πνιγούν στα νερά.

. . . . . . . .

Ήμουν τυφλός
όταν έκανα ό,τι μου έλεγαν οι άλλοι.
Ήμουν χαμένος
κάθε φορά που πήγαινα  όταν με φώναζαν.
Κάποτε τους εγκατέλειψα όλους
και τον ίδιο μου τον εαυτό.
Τότε  μόνο τους ξαναβρήκα
και τον εαυτό μου μαζί.

. . . . . . . .

Ω Ερωτα,
λένε πως είσαι ανθρώπινος,
λένε πως είσαι θεϊκός.
Φαίνεται να ‘σαι πιο ξακουσμένος
κι απ’ τη σφραγίδα του Σολομώντα.
Είσαι η ψυχή του κάθε πλάσματος
που σέρνεται στη γη.
Αλλ’  η δική μου η ψυχή σε γνωρίζει
με τον τρόπο που γνωρίζουν μόνο τα πουλιά.

Απόδοση   Κ λ α δ ι ώ   Κ ο λ ύ μ β α

[Από το βιβλίο:  Ο Αγαπημένος, εκδόσεις Αρμός, 1997.]

. . . . . . . .

[ Τ ο   Σ ο ύ ρ ο υ π ο,   Έ ν α   Φ ε γ γ ά ρ ι ]

Το σούρουπο, ένα φεγγάρι φάνηκε στον ουρανό
κι ύστερα κατέβηκε  στη γη, να με κοιτάξει.
σαν το γεράκι που κλέβει ένα πουλί στου κυνηγιού την ώρα,
το φεγγάρι εκείνο μ’ έκλεψε και χάθηκε στον ουρανό.
Κοίταξα τον εαυτό μου, μα δεν μπορούσα  να τον δω,
γατί σ’ εκείνο το φεγγάρι, το σώμα έγινε διάφανο σαν μια ψυχή.
Οι εννέα σφαίρες χάθηκαν σ’ εκείνο το φεγγάρι
και βούλιαξε στη θάλασσα της ύπαρξής μου το καράβι.

Απόδοση από τα αγγλικά   Σ π ύ ρ ο ς   Η λ ι ό π ο υ λ ο ς

[Reading Mystical Lyric: The Case of Jalal al-Din Rumi, Translated by Fatemeh Keshavarz, University of South Carolina Press, 1998.]

[ Μ έ σ ’ α π’   τ η ν   Α γ ά π η ] 

Μέσ’ από την Αγάπη  γλυκαίνει καθετί πικρό
Μέσ’ από την Αγάπη το  μπακίρι  γίνεται χρυσό
Μέσ’ από την Αγάπη το θολό κρασί θα γίνει εκλεκτό
Μέσ’ από την Αγάπη ο κάθε πόνος θα γίνει γιατρικό
Μέσ’ από την Αγάπη οι νεκροί θ’ αναστηθούν
Μέσ’ από την Αγάπη οι βασιλιάδες δούλοι θα γενούν!

Απόδοση από τα αγγλικά   Σ π ύ ρ ο ς   Η λ ι ό π ο υ λ ο ς

[Look! This Is Love: Poems of Rumi, Translated by Annemarie Schimmel,. Boston, Mass.: Shambhala Publications, 1991.]

Περσική Καλλιγραφία

Σ  Υ  Ν  Δ  Ε  Σ  Μ  Ο  Ι

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΡΟΥΜΙ

http://www.rumi.org.uk/poetry/

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΕΡΣΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

http://www.google.gr/search?q=traditional+persian+art&oe=utf-8&rls=org.mozilla:el:official&client=firefox-a&um=1&ie=UTF-8&tbm=isch&source=og&sa=N&hl=el&tab=wi&biw=1280&bih=882#q=traditional+persian+art&um=1&hl=el&client=firefox-a&rls=org.mozilla:el:official&tbs=isz:m&tbm=isch&source=lnt&sa=X&ei=LCxkTq62A-Pc4QS9tcXICg&ved=0CA4QpwUoAg&fp=1&biw=1280&bih=882&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.&cad=b

ΓΙΑ ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

http://en.wikipedia.org/wiki/Rumi

بار دیگر از ملک پران شوم — آنچه اندر وهم ناید آن شوم

پس عدم گردم عدم چو ارغنون — گویدم کانا الیه راجعون

Ρ ο υ μ ί  :  Ψ ά χ ν ο ν τ α ς   τ ο   Π ρ ό σ ω π ό   Σ ο υ

Π α ρ α δ ο σ ι α κ ή  Π ε ρ σ ι κ ή   Μ ο υ σ ι κ ή

5 Σεπτεμβρίου, 2011 | Categories: ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ (ΣΠΥΡΟΣ), ΚΟΒΑΛΕΝΚΟ (ΤΟΝΙΑ), ΚΟΛΥΜΒΑ (ΚΛΑΔΙΩ), ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΠΕΡΣΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΡΟΥΜΙ (ΤΖΕΛΑΛΑΝΤΙΝ), ΦΡΑΓΚΟΥ ( ΒΑΣΙΛΙΚΗ) | 6 Σχόλια

Το χαϊκού: Μπασό και Ίσσα

Μ Ι Κ Ρ Ε Σ  Σ Η Μ Ε Ι Ω Σ Ε Ι Σ  Γ Ι Α  Τ Ο  Χ Α Ϊ Κ Ο Υ

Τα  χαϊκάι  (η λέξη χαϊκού καθιερώθηκε πολύ αργότερα, τον 20ο αιώνα) άρχισαν ν’ αναπτύσσονται  στο τέλος του 12ου αιώνα. Προήλθαν από την ομαδική ποίηση γνωστή σαν ρυάκα (ποίηση με ερωτήσεις-απαντήσεις). Λίγο λίγο και πάντα προφορικά, θέλοντας να ενώσουν τις στροφές νοηματικά και σαν ένα είδους ομαδικού παιχνιδιού, δημιουργήθηκε μια σειρά στίχων που οδήγησε στα λεγόμενα χαϊκάι-ρένγκα.

Τα χαϊκάι  αποτελούντο από δύο λέξεις και σήμαιναν «διασκεδαστικό» και «αστείο». Ήσαν δε γραμμένα στην καθημερινή γλώσσα, σαν αντίδραση στην επίσημη ανακτορική γλώσσα .

Τον 13ο αιώνα, εμφανίζονται τα πρώτα χόκκου σαν ξεχωριστή μορφή, έχοντας έναν περιπαιχτικό κυρίως χαρακτήρα. Μέχρι τον 15ο αιώνα, αυτονομήθηκαν σαν ποίηση  δίνοντας έμφαση στο παιχνίδι με τις λέξεις και τις εικόνες.

Το «κλασσικό» χαϊκού, εδραιώθηκε τον 16ο αιώνα.  Σ΄ αυτή την εποχή θα σταθούμε κι εμείς και ειδικά στους Ματσούο Μπασό και Κομπαγιάσι Ίσσα. Ήδη το Ζεν, έχει δώσει το «στίγμα» του στην ποίηση αυτή:  η λιτή και συμπυκνωμένη μορφή του χαϊκού (5-7-5) ενώνεται  με το πνεύμα του Ζεν,  που δεν είναι άλλο από την ανάδειξη της στιγμής σε αιωνιότητα. Πρόκειται για βίωμα και γι’ αυτό, επειδή στους ποιητές των χαϊκού υπάρχει η συνείδηση ότι η ζωή είναι πάνω από τις λέξεις, τα λόγια είναι ελάχιστα, αφήνοντας τον αναγνώστη να «συμπληρώσει»  αυτή την γεύση του αιώνιου. Δεν πρόκειται για «ινσταντανέ» ιστορίες, μήτε για απλές περιγραφές. Γίνεται προσπάθεια να συλληφθεί η στιγμή και να  περάσει στο απυρόβλητο του χρόνου.

Δεν πρόκειται βέβαια  και για ψυχολογική ποίηση. Ωστόσο, μέσα από την αναφορά στην Φύση (σχεδόν πάντα) αναδύεται και ο ποιητής με την ανάλογη διάθεση: λύπη, χαρά, κλάμα γέλιο, απόλαυση, γαλήνη, μοναξιά. Δεν  είναι αφηρημένα ποιήματα. Υπάρχουν λέξεις-εργαλεία, συγκεκριμένες και  συχνά ανάλογες  με την εποχή του χρόνου (Κίγκο) που προκαλούν και τα αντίστοιχα συναισθήματα.

Έτσι, έχουμε ενδεικτικά τις ανθισμένες κερασιές, τις πεταλούδες ,τις ιτιές και το κελάηδημα των αηδονιών,  τους βατράχους, τις λίμνες ,τις λιβελλούλες, τα κρίνα , τον τζίτζικα, το απογευματινό αεράκι, τα σύννεφα, την πανσέληνο, τα κόκκινα φύλλα, τον σαλίγκαρο, τα στάχια, τα σκιάχτρα,  το χιόνι, τις παγωμένες καλύβες, τις δαμασκηνιές, τις πάπιες.

Ένα άλλο  ζήτημα, είναι η κλασσική αρχιτεκτονική του χαϊκού (5-7-5) και το αν χρειάζεται ή όχι να διατηρείται κυρίως στην μεταφορά τους σε άλλες γλώσσες από την ιαπωνική. Αυτό το θέμα έχει συζητηθεί και έχει αμφισβητηθεί ευρέως. Πολλοί είναι εκείνοι και στην Ιαπωνία, που δεν μένουν προσκολλημένοι στη μορφή. Πρώτος ο Μασαόκα Σίκι (1867-1902)  που θεωρείται ο ιδρυτής του σύγχρονου χαϊκού, ακολούθησε μια αυτόνομη μορφή ποίησης. Ο ίδιος μάλιστα  καθιέρωσε τον όρο χαϊκού από χακάϊ ή χόκκου.

Ιδού τρία χαϊκού τού Σίκι  σε μετάφραση του Σωκράτη Σκαρτσή:

Φαντάσου,
ο μοναχός έφυγε
πριν λάμψει το φεγγάρι. 

–Πέτρα
στην καλοκαιρινή πεδιάδα
–έδρα του κόσμου.

–Καλοκαιρινός ουρανός
καθαρός απ’ τη βροχή
–μερμήγκια στη γραμμή.

Όπως είπαμε πιο πάνω, σκεφτήκαμε να παρουσιάσουμε  στίχους  δύο αντιπροσωπευτικών ποιητών της κλασσικής εποχής του χαϊκού, του  Μπασό και  του Ίσσα. Και οι δύο, ο καθένας με τον τρόπο του, έβαλαν  για τα καλά το  Ζεν στην ποίησή τους, ανάγοντας το παρόν σε μοναδικό, αιώνιο χρόνο, με απλότητα, αφαιρετικότητα  και χιούμορ ενίοτε.

Β α σ ι λ ι κ ή  Φ ρ ά γ κ ο υ

 Ζωγραφική: Hiroshige

Μ Α Τ Σ Ο Υ Ο  Μ Π Α Σ Ο  (1644-1694)

Χειμωνιάτικη μέρα,
πάνω στ’ άλογό μου
παγωμένος ίσκιος.

Φθινοπωρινό φεγγάρι,
η παλίρροια αφρίζει
πάνω στο πορτόνι.

Φθινόπωρο
–και τα πουλιά και τα σύννεφα ακόμη
μοιάζουν γέρικα.

Έλα δες,
αληθινά λουλούδια
αυτού του οδυνηρού κόσμου.

 (Μετάφραση: Σωκράτης Σκαρτσής)

Όλα σωπαίνουν:
η φωνή του τζίτζικα
σχίζει το βράχο.

Δροσιά: πώς αλλιώς
να ξεπλύνεις την τόση
σκόνη του κόσμου.

Άδειο κέλυφος:
κι η ψυχή του τζίτζικα
τραγουδημένη.

Άνθη κερασιάς:
των περασμένων χρόνων
μικρές φωτίτσες.

Κανένα ίχνος
στη φωνή του τζίτζικα
ότι πεθαίνει.

Μεσημεράκι:
ο τοίχος να δροσίζει
τις πατούσες μου.

Όταν αστράφτει
ο φωτισμένος άνθρωπος
κι αυτός θαυμάζει.

(Απόδοση: Διονύσης Καψάλης)

γέρικη λίμνη
πηδάει ένα βατράχι
σκίρτημα νερού

μια πεταλούδα
γλιστρά στα φύλλα της
ιτιάς· Απρίλης…

φθινοπωριάζει:
θάλασσα κι ορυζώνες
ένα πράσινο

να μεθύσω· να
πέσω να κοιμηθώ σε
ρόδινες πέτρες

δροσοσταλίδα,
άσε με να ξεπλύνω
τη μαυρίλα μου

απόψε άγρια
θάλασσα κι από πάνω
σιωπηλά άστρα

πώς να διαβάσω;
τέλειωσε το λαδάκι·
πάω για ύπνο 

(Μετάφραση:  Ρούμπη  Θεοφανοπούλου)

Ζωγραφική: Hiroshige 

Κ Ο Μ Π Α Γ Ι Α Σ Ι   Ι Σ Σ Α  (1763-1827)

Το πρώτο τζιτζίκι:
η ζωή είναι
σκληρή, σκληρή, σκληρή.

Χαμένος στα μπαμπού
–μα το φεγγαρόφωτο,
στο σπίτι μου.

Στην καλύβα μου
κηλίδες
πρωϊνών λάμψεων.

Όταν φύγω
φύλα τον τάφο μου
ακρίδα.

Η νιρβάνα του Βούδδα,
πέρ’  απ’ τα λουλούδια
και τα λεφτά.                    

Φθινοπωρινός άνεμος
–ο ήσκιος του βουνού
ταλαντεύεται.     

(Μετάφραση: Σωκράτης Σκαρτσής)

Έτσι θ’ ανθίζουν
κι οι κερασιές στην άλλη
όχθη της ζωής.

Σαλιγκάρι μου:
αργά αργά ν’ ανέβεις
το όρος του Φούτζι.

Από το θάμνο
λαμπροστόλιστη, να την:
η πεταλούδα.

Στέκει τρέμοντας
η καλύβα της πόρνης
στην καταιγίδα.

Απόψε τ’ άστρα
το ‘να με τ’ άλλο μοιάζει
να ψιθυρίζουν.

Μόνη στο σπίτι
κι αυτή θα βλέπει τώρα
την πανσέληνο.

Περπατήσαμε
μέσα στα χρυσάνθεμα
πίνοντας σάκε.

Ίσια στο χιόνι της πόρτας
κατουρώντας,
ανοίγω τρύπα.

Ο κόσμος της πάχνης
κόσμος της πάχνης είναι
κι ωστόσο , κι ωστόσο. 

(Απόδοση: Διονύσης Καψάλης)

μυγούλες μου! κι                           
εσείς θα υποφέρετε
από μοναξιά

αχ τρελακρίδα,
πρόσεξε μη σπάσεις                         
τις δροσοσταλίδες!

φρέσκια δροσούλα
κόσμος εφήμερος
που εξατμίζεται

τί θέα! από                                    
την τρύπα της κουρτίνας
ο γαλαξίας

καλοκαιρινή
βροχή· γυμνός πάνω σε
άλογο γυμνό  

(Μετάφραση: Ρούμπη Θεοφανοπούλου)

. . . . . . . . . . . .

Π  Η  Γ  Ε  Σ  :

132 γιαπωνέζικα χάϊκου, μετάφραση και σχόλια Ρούμπη Θεοφανοπούλου, Εκδόσεις Πρόσπερος 1986

Ζεν- Μια γιαπωνέζικη μορφή της γνώσης, μετάφραση Σωκράτης Σκαρτσής,  Εκδόσεις Καστανιώτη 1988

Ο κόσμος της πάχνης–σαραντατρία χαϊκού του Ματσούο Μπασό και του Κομπαγιάσι  Ίσσα, απόδοση Διονύσης Καψάλης, Εκδόσεις Άγρα 2008

28 Αυγούστου, 2011 | Categories: ΘΕΟΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ (ΡΟΥΜΠΗ), ΙΑΠΩΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΙΣΣΑ (ΚΟΜΠΑΓΙΑΣΙ), ΚΑΨΑΛΗΣ (ΔΙΟΝΥΣΗΣ), ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΜΠΑΣΟ (ΜΑΤΣΟΥΟ), ΣΙΚΙ (ΜΑΣΑΟΚΑ), ΣΚΑΡΤΣΗΣ (ΣΩΚΡΑΤΗΣ), ΦΡΑΓΚΟΥ ( ΒΑΣΙΛΙΚΗ), ΧΑΪΚΟΥ | 6 Σχόλια

Η ποίηση του Ζεν και το μονοπάτι του παράδοξου

…στο τραγούδι των πουλιών, στα δέντρα, στο χορό του παγωνιού, στα σύννεφα

Επειδή και το Ζεν έχει παρεξηγηθεί τα τελευταία χρόνια και έχει περιοριστεί, σύμφωνα με τους στυλίστες του life style  στην αντίληψη άδειων   χώρων   με ελάχιστα έπιπλα (πανάκριβα) κατά προτίμηση λευκά κι απέριττα, σε αφαιρετικότητες δηλαδή άνευ ουσίας, και επειδή θέλοντας να  πω κάτι για το χάι κου,  «σκόνταψα» υποχρεωτικά πάνω στο Ζεν, αποφάσισα  να γράψω δυο λόγια γι’ αυτό το κίνημα ζωής και κυρίως, να μεταφέρω αποσπάσματα από το βιβλίο του  ινδού δάσκαλου Όσσο: Ζεν, το μονοπάτι του παράδοξου (μετάφραση Λίνα Σαϊσανά, εκδ. Ρέμπελ, 2002).  Βρίσκω, ότι αγκαλιάζει ουσιαστικά και άμεσα το όλο ζήτημα, μακριά από δήθεν και περιγραφική, ενημερωτική διάθεση. Να σημειώσω βέβαια, ότι το εν λόγω βιβλίο είναι καταγραφή ομιλιών του Όσσο για το θέμα, μιας που ο ίδιος δεν έγραφε.

Λίγα λόγια λοιπόν προτού παραθέσω τ’ αποσπάσματα του βιβλίου.

Η λέξη Ζεν είναι γιαπωνέζικη, Zenno και Zenna και προέρχεται από την κινέζικη λέξη ch’an (διαλογισμός),  που με τη σειρά της έχει τις ρίζες της στην σανσκριτική λέξη dhyama (διαλογισμός).

Ιστορικά, το Ζεν είναι η συνάντηση των διδασκαλιών του Βούδα (Ινδία) και του Λάο Τσε (Κίνα). Άνθισε στην Ιαπωνία, από το τέλος του δωδέκατου αιώνα και ύστερα.

Ολόκληρη η διδασκαλία του Ζεν στηρίζεται στο παρόν που δεν είναι χρόνος, αλλά «η διείσδυση της αιωνιότητας στον χρόνο» (Όσσο).

Δεν είναι θρησκευτικό δόγμα, δεν βασίζεται σε θεωρίες, δεν  είναι διανοητικό, είναι η τέχνη του να ζεις στο παρόν.

Β α σ ι λ ι κ ή   Φ ρ ά γ κ ο υ

……………..

[…] Το Ζεν λέει ότι ο Θεός δεν βρίσκεται έξω από τη θρησκεία, αλλά μέσα της. Δεν βρίσκεται εκεί, βρίσκεται εδώ. Γιά την ακρίβεια, δεν υπάρχει «εκεί» στο Ζεν. Τα πάντα βρίσκονται εδώ. Ο Θεός δεν βρίσκεται στο τότε, αλλά στο τώρα. και δεν υπάρχει άλλος χρόνος. Δεν υπάρχει άλλος χώρος, δεν υπάρχει άλλος χρόνος. Αυτή η στιγμή είναι τα πάντα. Μέσα σ’ αυτή τη στιγμή συγκλίνει όλη η ύπαρξη. Μέσα σ’ αυτή τη στιγμή είναι διαθέσιμα τα πάντα.[…]
Το Ζεν φέρει ιερότητα στην καθημερινή ζωή.

Ο Μποκόζου, ο μεγάλος δάσκαλος του Ζεν, συνήθιζε να λέει: «Πόσο θαυμάσιο είναι αυτό! Πόσο μυστηριακό!» Μεταφέρω ξύλα, τραβάω νερό». Αυτό είναι το πνεύμα του Ζεν. Μεταμορφώνει το συνηθισμένο σε ασυνήθιστο. Μεταμορφώνει το βέβηλο σε ιερό. Εγκαταλείπει κάθε διαχωρισμό ανάμεσα στον κόσμο και το θεϊκό […] Για το Ζεν, η θρησκεία είναι βίωμα. Στην Ιαπωνία έχουν μια ειδική λέξη γι’ αυτό. Το ονομάζουν  σονομάμα, το είναι της ζωής. Αυτό το είναι της ζωής, είναι ο Θεός. Δεν είναι ότι ο Θεός υπάρχει, αλλά ότι το ίδιο το είναι, είναι θεϊκό. Το είναι του δέντρου, το είναι του βράχου το είναι του άντρα, το είναι της γυναίκας, το είναι του παιδιού. Κι αυτό, είναι ένα απροσδιόριστο φαινόμενο. Μπορείς να διαλυθείς μέσα του, μπορείς να ενωθείς μαζί του, μπορείς να το γευτείς. Δεν μπορείς όμως να το προσδιορισεις, δεν μπορείς να το επισημάνεις λογικά, δεν μπορείς να το διατυπώσεις με σαφείς έννοιες […]  Η λογική είναι ένας φαύλος κύκλος και το Ζεν κάνει κάθε προσπάθεια για να σε βγάλει απ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο. Με ποιο τρόπο είναι η λογική ένας φαύλος κύκλος; Η βάση του συλλογισμού ήδη από την αρχή εμπεριέχει μέσα της το ίδιο συμπέρασμα. Έτσι, το συμπέρασμα δεν πρόκειται να είναι κάτι καινούργιο, αφού ήδη εμπεριέχεται στον αρχικό συλλογισμό. Και ύστερα, ο αρχικός συλλογισμός εμπεριέχεται στο συμπέρασμα.

Είναι όπως ο σπόρος. Το δέντρο εμπεριέχεται στον σπόρο κι ύστερα το δέντρο θα γεννήσει πολύ περισσότερους σπόρους και μέσα σ’ εκείνους τους σπόρους θα εμπεριέχονται τα δέντρα. Είναι ένας κύκλος: σπόρος, δέντρο, σπόρος. Και συνεχίζεται. Ή: αυγό, κότα, αυγό, κότα, αυγό… Και συνεχίζεται ώς το άπειρο. Είναι ένας κύκλος.

Το σπάσιμο αυτού του κύκλου είναι όλο το θέμα με το οποίο ασχολείται το Ζεν αποκλειστικά. Το να μην εγκαθίστασαι μέσα στο νου σου, μέσα σε λέξεις και έννοιες, αλλά να πέσεις μέσα στην ίδια την ύπαρξη.

[…]Το Ζεν δεν είναι φιλοσοφία, αλλά ποίηση. Δεν έχει σκοπό, δεν έχει επιχειρήματα ,απλώς τραγουδάει το δικό του τραγούδι.

Ο ίδιος του ο πυρήνας  είναι αισθητικός, δεν είναι ασκητικός. Δεν πιστεύει στην αλαζονεία, στην επιθετικότητα προς την πραγματικότητα. Πιστεύει στην Αγάπη. Πιστεύει ότι αν συμμετέχουμε στην πραγματικότητα, τότε η ίδια  η πραγματικότητα μας αποκαλύπτει τα μυστήριά της. Το Ζεν δημιουργεί διάθεση συμμετοχής. Είναι ποίηση, καθαρή ποίηση όπως είναι και η καθαρή θρησκεία […] Η φιλοσοφία είναι προσανατολισμένη στο κεφάλι. Η ποίηση είναι περισσότερο συνολική. Η ποίηση ασχολείται περισσότερο με την ομορφιά. Και η ομορφιά είναι μη βίαιη. Και ομορφιά είναι αγάπη. Και η ομορφιά είναι συμπόνια.

Ο  ερευνητής του Ζεν κοιτάζει μέσα στην πραγματικότητα, για να ανακαλύψει την ομορφιά …στο τραγούδι των πουλιών, στα δέντρα, στο χορό του παγωνιού, στα σύννεφα, στην αστραπή, στη θάλασσα. στην άμμο. Προσπαθεί να βρει την ομορφιά.

Φυσικά, το να ψάχνεις για την ομορφιά, έχει μια εντελώς διαφορετική επίδραση. Όταν ψάχνεις για την ομορφιά είσαι περισσότερο θηλυκός. Όταν ψάχνεις για την αλήθεια, ενδιαφέρεσαι περισσότερο για τη λογική, όταν ψάχνεις για την ομορφιά, ενδιαφέρεσαι περισσότερο για τη διαίσθηση. Το Ζεν είναι θηλυκό. Η ποίηση είναι θηλυκή. Η φιλοσοφία είναι πολύ αντρική, πολύ επιθετική –είναι αντρικός νους.

Το Ζεν είναι παθητικό, αδρανές, υπομονετικό. Γι’ αυτό, στο Ζεν, το κάθισμα είναι ένας από τους σημαντικότερους διαλογισμούς. Απλώς κάθεσαι-ζαζέν. Οι άνθρωποι του Ζεν λένε ότι αν απλώς κάθεσαι, χωρίς να κάνεις τίποτα, τα πράματα θα συμβούν. Τα πράματα συμβαίνουν από μόνα τους. Δεν χρειάζεται να κυνηγάς εσύ, να τρέχεις από πίσω τους, να τα ψάχνεις. Θα έρθουν. Εσύ απλώς κάθισε. Αν μπορείς να καθίσεις σιωπηλά, αν μπορείς να πέσεις σ’ αυτή την τρομερή ηρεμία, αν μπορείς να χαλαρώσεις τον εαυτό σου, αν μπορείς να παρατήσεις όλες τις εντάσεις και να γίνεις μια σιωπηλή λίμνη, χωρίς να πηγαίνεις πουθενά, χωρίς να ψάχνεις τίποτα, η άνοιξη έρχεται και το χορτάρι μεγαλώνει από μόνο του.

[…] Η λέξη αιώνιο στα λεξικά, σημαίνει για πάντα. Δεν είναι όμως αυτή η σημασία του αιώνιου –γιατί τότε το μόνιμο γίνεται αιώνιο– μα δεν είναι έτσι.
Η αιωνιότητα δεν είναι διάρκεια. Είναι το βάθος της στιγμής. Η αιωνιότητα είναι μέρος του στιγμιαίου. Η αιωνιότητα είναι εναντίον της μονιμότητας. Αν πας βαθιά μέσα στη στιγμή, αν διαλυθείς εντελώς μέσα της, έχεις μια γεύση αιωνιότητας. Όταν ζεις κάθε στιγμή ολοκληρωτικά και χαλαρά, ζεις την αιωνιότητα.

Ο Μπασό τραγουδάει:

Όταν αστράφτει η αστραπή, πόσο θαυμαστός εκείνος που δε σκέφτεται πως  η ζωή δεν τρέχει γρήγορα.

Τρομερή δήλωση! Αυτή είναι η ομορφιά των ανθρώπων του Ζεν. Δεν θα τη βρεις πουθενά αλλού. Αυτό είναι κάτι μοναδικό στο Ζεν […]

22 Αυγούστου, 2011 | Categories: ΖΕΝ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΟΣΣΟ, ΣΑΪΣΑΝΑ (ΛΙΝΑ), ΦΡΑΓΚΟΥ ( ΒΑΣΙΛΙΚΗ) | Σχολιάστε

θα τον συναντήσω εκεί στο πόστο του

Σήμερα έχουμε την χαρά να αναδημοσιεύσουμε δύο ποιήματα από την τελευταία συλλογή του  Τ ά σ ο υ   Γ α λ ά τ η,  Κ ά θ ο δ ο ς,  σε εκδόσεις Τυπωθήτω-Λάλον Ύδωρ, τον Μάρτιο του 2011.Είναι «πεφιλημένος» φίλος, όπως ο ίδιος συνηθίζει να με αποκαλεί, κοντογείτονας (Χολαργός), σεβαστός και ουχί σεβάσμιος –μην παρεξηγηθώ από τον ίδιο προπάντων– ποιητής. Μα πάνω απ’ όλα, είναι ένας άνθρωπος που γελάει πολύ, κι εγώ μαζί!Παραθέτουμε ένα σύντομο βιογραφικό  που το δανειζόμαστε από την εν λόγω ποιητική συλλογή.
– Β. Φ.

«Μωρα’ί’της την καταγωγή, από τη Ζούρτσα (Νέα Φρυγαλία) της Ολυμπίας,  ο Τάσος Γαλάτης γεννήθηκε στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς τον Δεκέμβριο του 1937 και μεγάλωσε στην Καλογρέζα και στη Νέα Ιωνία. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε ως φιλόλογος στη δημόσια εκπαίδευση σε διάφορα σχολεία του εσωτερικού και του εξωτερικού.  Ποιήματά του δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στο περιοδικό Πανσπουδαστική (Απρίλιος του 1962). Έως σήμερα έχει εκδώσει πέντε ποιητικές συλλογές. Το 2006 τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο ποιήσεως για το βιβλίο του  Ανιπτόποδες και Σφενδονήτες […]»

ΤΡΙΤΗ ΣΤΑΣΗ ΧΟΛΑΡΓΟΥ

Παρ’ όλα τα συμπτώματα
δεν ψάχνω το πιεσόμετρο πια,
δεν μου χρειάζονται οι ακριβείς σημάνσεις του
–άλλωστε ξέρω τί μου μέλλεται
το αναπότρεπτο κυλάει στις φλέβες μου
πάει κι έρχεται στις αρτηρίες μου
ορίζει τις αρρυθμίες της καρδιάς μου

Και δεν ανησυχώ
αυτός είναι ο ρυθμός του κόσμου
όχι ο δικός μου μονάχα

Ένα τετράγωνο άλλωστε πιο πάνω ή λίγο πιο κάτω
θα τον συναντήσω εκεί στο πόστο του
γυρεύοντας απελπισμένα μια ματιά
μες στη βοή της λεωφόρου για τη φτηνή πραμάτεια του

Κι εγώ στην τρίτη Στάση Χολαργού
απιθώνοντας για μία στιγμή στο πεζοδρόμιο τις πλα-
           στικές σακούλες μου
να πάρω λίγη ανάσα
και να σηκώσω το χέρι στο λεωφορείο
–αν προλάβω.

ΣΤΑ ΚΑΡΒΟΥΝΑ

Εδώ σε θέλω κάβουρα
να περπατάς στα κάρβουνα
τόνιζε προκαλώντας την εφηβική μας άγνοια
ο παλιός δάσκαλός μας

Λοιπόν, εγώ ευτύχησα
δεν χρειάστηκε να περπατήσω στη φωτιά
όχι γιατί δεν μου δόθηκαν οι ευκαιρίες
αλλά γιατί ανήκω στους ολιγόπιστους
στους άπιστους και στους δειλούς
γιατί προτίμησα την ασφάλεια της παγωμένης στάχτης

Το ξέρω οι φωτιές γλείφουν την πόρτα μου
τις βλέπω κάθε βράδυ στις επίσημες ειδήσεις
στην παγωμένη στάχτη στο γυαλί.

Τ Α Σ Ο Σ   Γ Α Λ Α Τ Η Σ

10 Αυγούστου, 2011 | Categories: ΓΑΛΑΤΗΣ (ΤΑΣΟΣ), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΦΡΑΓΚΟΥ ( ΒΑΣΙΛΙΚΗ) | Σχολιάστε

Τα μεταξωτά μου μέλη θε ν’ απλώσω

Μ ά τ σ η   Χ α τ ζ η λ α ζ ά ρ ο υ   (1914-1987)

Ποιήτρια, ελάχιστα γνωστή στο κοινό της ποίησης. Δεν είμαι κατάλληλη να μιλήσω για το έργο της, γιατί τώρα μόλις άρχισα να το ψηλαφώ. Εκείνο βέβαια που μου έκανε αίσθηση, είναι η φλόγα, το πάθος που αναδύεται απ’ αυτό. Λίαν προσεχώς, θα έχουμε  στο Πτερόεν την Εισαγωγή της  Λαμπρίνας Μαραγκού για το βιβλίο που ετοιμάζει  σχετικά με την Μ. Χ. και την ποίησή της.  Φαίνεται πάντως, από τα λίγα που ξέρω, πως η Χατζηλαζάρου συνάντησε αρκετές δυσκολίες στον χώρο των καταξιωμένων ποιητών, και ως ποιήτρια, αλλά και ως γυναίκα που ερμήνευε την ζωή μέσα από τον γήινο αλλά και έντονα υπαρξιακό ερωτισμό της.

– Βασιλική Φράγκου

Α  Τ  Ι  Τ  Λ  Ο 

                                                                Στην  Σ. Χ.

Ετούτες τις λαχτάρες του Μαγιού πώς να τις σβήσω;
Ετούτα τα κλάματα ενός αιθέριου σούρουπου πώς να στερέψουνε;
Θρηνώ όλες τις χαίτες των κοριτσιών που ‘ναι ριγμένες
επάνω στα μαξιλάρια του συμβατικού έρωτα.
Θα τους δώσω μες στην ποδιά μου ένα άσπρο τριαντάφυλλο
κι ένα κόκκινο –- ίσως τα δούνε, ίσως τα μυρίσουνε.
Θα τους δώσω μια χρυσόμυγα που βρίσκει ξαφνικά τον ήλιο
τραγουδώντας μες στα μαλλιά μου –- ίσως τη δούνε,
ίσως την ακούσουνε.
Θα τους πω: κοιτάτε τους άντρες τους λεβέντες, τους ελεύθερους,
τον άντρα λιοντάρι, τον άντρα καραβιού κατάρτι, τον άντρα έλασμα
και τόξο και φωνή από κορφοβούνι σε κορφοβούνι – τότε ίσως του
δοθούνε, ναι, ίσως ερωτευθούνε.
Αν είχα τη φωνή που ζητάω, μια πολιτεία ολάκερη δε
θα μου ‘φτανε για να την παρασύρω στο ανοιξιάτικό μου διάβα.
Ρωτάω: άνθεξε ποτέ κανένας στα δειλινά που δεν πεθαίνουνε,
και στις ευωδίες που δε χάνουνται αλλά γίνονται σκιές μας,
και στις πέντε μας αισθήσεις όταν λαχανιάζουνε και κράζουν
την καρδιά μας;
Τα μεταξωτά μου μέλη θε ν’ απλώσω πάνω σε μιαν άμμο δροσερή,
το βλέμμα μου θε να χάσω μες στ’ ανεξάντλητο γαλάζιο της
δικής μου θάλασσας, οι αναπνοές μου κι οι παλμοί μου θε να ‘ναι
οι αναπνοές και οι παλμοί του διάχυτού μου έρωτα.
Έρωτα, αγάπη, πόθο, ηδονή,
Έρωτα, Έρωτα.

Α  Τ  Ι  Τ  Λ  Ο

Απλώνω την αγκαλιά μου και συνάζω,
όλα τα μάτια, και τους καημούς, τα βράχια, τ’ ακρογιάλια,
τους αετούς, τη μουσική όλων των κλαριών, τον αφρό όλων των κυμάτων.
Απλώνω την αγκαλιά μου και συνάζω,
όλους τους ασφόδελους που φύτεψα στα βράχια, όλα μου
τα μεράκια, τα ντέρτια – το τσιφτετέλι και το ζεϊμπέκικο,
το κρεμεζί μου το μαντίλι και τις γαλάζιες μου τις χάντρες.
Απλώνω την αγκαλιά μου και συνάζω,
όλα μου τα κολύμπια στην Κινέτα, τον έρωτά μου με το φως
και τα βότσαλα, την αναπνοή μου όταν αγαπώ, τη χαρά μου όταν ζω.
Απλώνω την αγκαλιά μου και συνάζω,
όλες τις μέρες του χρόνου –- δικές μου είναι, από τη μιαν
αυγή στην άλλη –- με πλημμυρίζουνε ανοιξιάτικες ευωδίες,
ξεφάντωμα και κορεσμός του ήλιου.

Α  Τ  Ι  Τ  Λ  Ο 

Η νύχτα έπεσε στο πέλαγος –- για μένα πού είναι η μέρα;
Πού ‘ναι οι αχτίδες του ήλιου πάνω στα βλέφαρά μου,
πού ‘ναι οι καημοί της σάρκας μου πάνω στην άμμο, πού ‘ναι
ο γκιώνης, τα τζιτζίκια, κι οι πέντε μου φωνές;
Αύριο θα σμίξω τα δυο σου σκέλη, μήπως γεννηθεί ένα μικρό
λυπητερό παιδάκι, θα το λένε Ιούς, Μανιούς, ίσως και
Aqua Marina.
Φέρτε μου να γεννήσω όλα τα μωρά της πλάσης, δώστε να
πεθάνω όλους τους θανάτους.
Μερικές χορδές μουσικής φθάνουνε για να τρέξουμε
γυμνοπόδαροι μες στη χλόη του Βορρά, για να μετρήσουμε
όλες τις σταγόνες του σώματός μας και για να πλέξουμε
με το ‘να μας χέρι όλες τις ψάθες των ρεμβασμών μας.

ΜΑΤΣΗ ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΥ

Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης (με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου), Ίκαρος 1944
[Translatum/ Ποίηση της Θεσσαλονίκης /Μάτση Χατζηλαζάρου]

9 Αυγούστου, 2011 | Categories: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΕΡΩΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΜΑΡΑΓΚΟΥ (ΛΑΜΠΡΙΝΑ), ΦΡΑΓΚΟΥ ( ΒΑΣΙΛΙΚΗ), ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΥ (ΜΑΤΣΗ) | 2 Σχόλια

Λάο-Τσε: Η ποίηση της Εράσμιας Ζωής

Σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση, ο Λάο Τσε (γέρος σοφός) γεννήθηκε στην Κίνα γύρω στο 600 π.Χ.  Ήταν σύγχρονος του Κομφούκιου, του οποίου το έργο θεωρούσε πρακτική χωρίς ουσία.  Το βιβλίο του Ταό Τε Κινγκ  (το βιβλίο του μονοπατιού), αναφέρεται σε μια  ζωή απαλλαγμένη από εξουσιασμό, ματαιοδοξία, κομπασμό, κτητικότητα, ανταγωνισμό, απληστία, αρπακτικότητα.  Προτρέπει σε μια ζωή σύμφωνη με την Φύση, δημιουργική και απαρατήρητη (κάτι που μας θυμίζει το «λάθε βιώσας» του Επίκουρου). Είναι ίσως το μοναδικό βιβλίο που αν και βαθύτατα θρησκευτικό, δεν επικαλείται κανέναν θεό και  δεν παραπέμπει σε  κανένα τελετουργικό. Η θρησκευτικότητά του έγκειται στον σεβασμό της ζωής και στην μη παραβίασή της. Όλα, προκειμένου να βιώσουμε την εσωτερική αρμονία, χρειάζεται να κυλάνε φυσικά, αβίαστα. Ο Λάο Τσε μιλάει για μια δημιουργική απραξία. Ό,τι έρχεται με αγωνία και προσπάθεια, γεννάει εντάσεις  και στο τέλος δυστυχία… Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, όταν απηύδησε  από την ζωή του με τους ανθρώπους, ο Λάο Τσε αποφάσισε να τελειώσει τις ημέρες του σ’ ένα ερημικό μέρος.  Καθ’ οδόν, τον σταμάτησε ένας φύλακας σε μια πύλη της βορειοδυτικής Κίνας και τον έπεισε να καταγράψει τα διδάγματα-ποιήματά του.Ετσι, γράφτηκε το Ταό  Τε Κινγκ.

Παραθέτουμε ορισμένα  εδάφια από το Ταό Τε Κινγκ του Λάο Τσε:

Σταμάτα προτού ξεχειλίσει.
Το ξυράφι σαν πολυακονίσεις, σύντομα την κόψη του στομώνεις.
Αν σωρό χρυσό και πετράδια συλλέγεις,
ποιος ποτέ θα μπορεί να τα φυλάξει;
Αν τιμές και πλούτη απαιτείς,περίμενε συμφορά.
Αποτέλειωνε τη δουλειά και αποχώρει.

~

Τα πέντε χρώματα τυφλώνουν το μάτι.
Οι πέντε τόνοι κουφαίνουν τ’ αυτί.
Οι πέντε χυμοί ναρκώνουν την γεύση.
Οι αγώνες δρόμου και τα κυνήγια τρελαίνουν το μυαλό.
Τα πολυτελή αντικείμενα αποπλανούν.

Γιαυτό ο συνετός οδηγείται από κείνο που αισθάνεται
κι όχι από αυτό που βλέπει.
Αφήνει τούτο γιά να διαλέξει κείνο.

~

Το απαλότερο πράγμα του κόσμου
Νικά το σκληρότερο πράγμα στον κόσμο.
Το άϋλο εισχωρεί στο αδιαχώρητο.
Γιαυτό γνωρίζω την αξία της απραξίας.

Τη δίχως λόγια διδαχή και δίχως πράξη εργασία
κατανοούν ελάχιστοι.

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΦΡΑΓΚΟΥ

Απόδοση εδαφίων στα ελληνικά: Πέτρος Κουρόπουλος (Λάο Τσε, Ταό Τε Κινγκ, Κέδρος, 1999)

22 Ιουλίου, 2011 | Categories: ΚΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ (ΠΕΤΡΟΣ), ΛΑΟ-ΤΣΕ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΤΑΟΪΣΜΟΣ, ΦΡΑΓΚΟΥ ( ΒΑΣΙΛΙΚΗ) | 2 Σχόλια